Χαρά Σπηλιοπούλου, Ιατροδικαστής

Καθηγήτρια Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας

Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

 

Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει καταβάλει σημαντικές προσπάθειες στον εντοπισμό των προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την άσκηση της Ιατροδικαστικής στα κράτη μέλη και έχει θεσπίσει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να κινούνται οι σχετικοί κανόνες. Η πρώτη προσέγγιση έγινε το 1991, με την υιοθέτηση της Σύστασης 1159, στη συνέχεια δε ακολούθησε η πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ιατροδικαστικής (EuropeanCouncilofLegalMedicine, ECLM), προκειμένου να συνταχθεί για πρώτη φορά ένα ενιαίο πρωτόκολλο διενέργειας ιατροδικαστικών πράξεων για τις ευρωπαϊκές χώρες. Ακολούθως, το Συμβούλιο της Ευρώπης συνέστησε μια επιτροπή η οποία αποτελείτο από ιατροδικαστές, νομικούς και εκπροσώπους των διωκτικών Αρχών. Αυτή η επιτροπή εξέδωσε το ακόλουθο πρωτόκολλο το οποίο υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Πρέπει να διευκρινισθεί ότι σ΄ αυτό καταγράφονται οι ελάχιστες απαιτήσεις που πρέπει να πληρούνται για την αξιόπιστη διενέργεια μιας ιατροδικαστικής εξέτασης σε νεκρό και το πρωτόκολλο εμφανίζει μεγάλη «ελαστικότητα», ανάλογα με τα ειδικά χαρακτηριστικά της εκάστοτε εξεταζόμενης περίπτωσης.

 

Κρίθηκε σκόπιμη η απόδοση του πρωτοκόλλου στην ελληνική γλώσσα επειδή αυτό είναι, παρά τις ατέλειες και τις «αδυναμίες» του, ένα σημαντικό βήμα στην καθ΄ ημέρα ιατροδικαστική πρακτική. Δεν έχουν γίνει μείζονες παρεμβάσεις στο αγγλικό κείμενο, έχουν δε διατηρηθεί τα σύμβολα και οι αριθμήσεις, ώστε να είναι εύκολη η αναφορά στο πρωτότυπο. 

 

 

ΣΥΣΤΑΣΗ Νο R(99)3

ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΤΩΝ ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ

(Υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών στις 2 Φεβρουαρίου 1999 στην 658^η Συνεδρίαση)

 

Το Συμβούλιο των Υπουργών, σύμφωνα με τους όρους του άρθρου 15β του Νόμου του Συμβουλίου της Ευρώπης,

Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο σκοπός του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι η επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής σύγκλισης ανάμεσα στα Κράτη Μέλη,

Έχοντας εξετάσει τις Αρχές της Σύμβασης για την Προστασία των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και των Βασικών Ελευθεριών και ειδικά, την απαγόρευση των βασανιστηρίων ή την απάνθρωπη ή την κακή μεταχείριση ή τιμωρία και το δικαίωμα στη ζωή,

Γνωρίζοντας ότι η συνήθης πρακτική σε όλα τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι να διενεργείται νεκροψία-νεκροτομή για να καθοριστεί η αιτία και ο τρόπος του θανάτου για ιατροδικαστικούς ή άλλους σκοπούς ή για να καθοριστεί η ταυτότητα του νεκρού,

Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που έχει η εμπλοκή των θυμάτων και των οικογενειών τους σε ποινικές και αστικές υποθέσεις,

Υπογραμμίζοντας την ανάγκη για έρευνα, περιγραφή, φωτογραφική τεκμηρίωση και δειγματοληψία βιολογικών υλικών κατά την ιατροδικαστική εξέταση ώστε να ικανοποιηθούν βασικές ιατρικές και επιστημονικές αρχές και ταυτοχρόνως να ληφθούν υπόψη οι νομικές προϋποθέσεις και διαδικασίες,

Γνωρίζοντας ότι η αυξημένη διακίνηση του πληθυσμού στην Ευρώπη και στον κόσμο, όπως επίσης και η διεθνοποίηση των δικαστικών πρακτικών, απαιτούν την υιοθέτηση ενιαίων κανόνων ως προς τον τρόπο διενέργειας νεκροτομών και ως προς τον τρόπο που παρουσιάζονται οι ιατροδικαστικές εκθέσεις,

Λαμβάνοντας υπόψη τη Συμφωνία για την Μεταφορά Σορών του Συμβουλίου της Ευρώπης (EuropeanTreatySeries, No80) και έχοντας εντοπίσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει συχνά η χώρα που υποδέχεται τη σορό όταν γίνεται ο επαναπατρισμός νεκρού σώματος από τη μια χώρα στην άλλη,

Αναγνωρίζοντας τη σημασία των ορθών κανόνων διενέργειας μιας νεκροψίας-νεκροτομής, ειδικώς όταν έρχονται στο φως παράνομες εκτελέσεις και εγκλήματα που διαπράττονται από τις αρχές εξουσίας,

Υπογραμμίζοντας την ανάγκη να προστατευθεί η ανεξαρτησία και η αμεροληψία των πραγματογνωμόνων, καθώς και να διατίθενται σε αυτούς όλα τα απαραίτητα νομικά και τεχνικά εφόδια για να εκτελέσουν το καθήκον τους με τον προσήκοντα τρόπο και να προωθηθεί η εκπαίδευσή τους,

Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία των εθνικών συστημάτων ποιοτικού ελέγχου ώστε να εξασφαλισθεί η αξιόπιστη διενέργεια ιατροδικαστικών νεκροτομών,

Υπογραμμίζοντας την ανάγκη για ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας με σκοπό την προοδευτική εναρμόνιση των κανόνων διενέργειας ιατροδικαστικών πράξεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο,

Έχοντας λάβει υπόψη τη Σύσταση 1159 του 1991 για την εναρμόνιση των κανόνων διενέργειας ιατροδικαστικών πράξεων, που υιοθετήθηκε στην 43^η Τακτική Συνεδρίαση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του Συμβουλίου της Ευρώπης,

Έχοντας λάβει υπόψη το πρότυπο Πρωτόκολλο Νεκροψίας-Νεκροτομής των Ηνωμένων Εθνών, που υιοθετήθηκε από την Ολομέλεια των Ηνωμένων Εθνών το 1991,

Λαμβάνοντας υπόψη τον «Οδηγό για την Ταυτοποίηση Θυμάτων Καταστροφών» (Guideondisastervictimidentification) που υιοθετήθηκε από την Ολομέλεια της Interpolτο έτος 1997,

1)      Συνιστά στις Κυβερνήσεις των Κρατών Μελών:

i. Να υιοθετήσουν, ως δικά τους εσωτερικά πρότυπα, τις αρχές και τους κανόνες που περιλαμβάνονται σε αυτή τη Σύσταση

ii. Να λάβουν ή να ενισχύσουν, ανάλογα με την περίπτωση, όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να εφαρμοσθούν προοδευτικώς οι αρχές και οι κανόνες που περιλαμβάνονται σε αυτή τη Σύσταση

iii. Να θεσπίσουν ένα πρόγραμμα διασφάλισης της ποιότητας, προκειμένου να εφαρμοστούν σωστά οι αρχές και οι κανόνες που περιλαμβάνονται σε αυτή τη Σύσταση

 

2)      Καλεί τις Κυβερνήσεις των κρατών μελών να πληροφορήσουν το Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης μετά από δικό του ή δικό της αίτημα, σχετικά με τα μέτρα που έχουν ληφθεί ώστε να παρακολουθείται η εφαρμογή των αρχών και των κανόνων που περιλαμβάνονται σε αυτή τη Σύσταση.

 

 

Αρχές και Κανόνες για τη διενέργεια ιατροδικαστικών πράξεων

 

Σκοπός της Σύστασης

 

1.     Όταν ένας θάνατος μπορεί να οφείλεται σε μη φυσικά αίτια, οι αρμόδιες Αρχές, με τη συνδρομή ενός ή περισσοτέρων ιατροδικαστών, θα πρέπει να εξετάζουν το χώρο του θανάτου, να εξετάζουν το σώμα και να αποφασίζουν αν θα γίνει νεκροτομή.

2.     Νεκροτομές θα πρέπει να γίνονται σε όλες τις περιπτώσεις υπόνοιας ή προφανούς μη φυσικού θανάτου, ακόμη και αν υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση μεταξύ των γεγονότων που προηγήθηκαν και του χρόνου του θανάτου, ειδικώς δε:

a.       Σε περιπτώσεις ανθρωποκτονίας ή υπόνοιας ανθρωποκτονίας

b.      Σε αιφνίδιο, μη αναμενόμενο θάνατο, συμπεριλαμβανομένου και του συνδρόμου του αιφνιδίου θανάτου των βρεφών

c.       Σε περιπτώσεις παραβίασης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, όπως σε περιπτώσεις βασανιστηρίων ή οποιασδήποτε μορφής κακή μεταχείριση

d.      Σε περιπτώσεις αυτοκτονίας ή υπόνοιας αυτοκτονίας

e.       Σε περιπτώσεις υπόνοιας ιατρικής αμέλειας

f.       Σε ατυχήματα, είτε με τα μέσα μεταφοράς είτε στον επαγγελματικό χώρο είτε στο οικιακό περιβάλλον

g.      Σε επαγγελματικά νοσήματα και ατυχήματα

h.      Σε τεχνολογικές ή περιβαλλοντικές καταστροφές

i.        Σε θανάτους στις φυλακές ή σε θανάτους που σχετίζονται με ενέργειες της αστυνομίας ή του στρατού

j.        Σε μη ταυτοποιημένα πτώματα και σε σκελετούς.

 

3.     Οι ιατροδικαστές πρέπει να ασκούν τα καθήκοντά τους με πλήρη ανεξαρτησία και αμεροληψία. Δεν πρέπει να είναι αντικείμενα οποιασδήποτε μορφής πίεσης και πρέπει να είναι αντικειμενικοί στην εκτέλεση των καθηκόντων τους, ειδικώς στην παρουσίαση των ευρημάτων και των συμπερασμάτων τους.

 

ΑΡΧΗ 1. Αυτοψία του χώρου

Α. Γενικές αρχές

1. Στην περίπτωση υπόνοιας ή προφανούς μη φυσικού θανάτου, ο ιατρός που πρώτος εξέτασε το πτώμα πρέπει να αναφέρει στις αρμόδιες Αρχές και αυτές θα αποφασίσουν αν θα ακολουθήσει ιατροδικαστική εξέταση από ειδικό ιατροδικαστή ή από ιατρό με εμπειρία στην ιατροδικαστική εξέταση.
2. Ειδικώς σε περιπτώσεις μιας ανθρωποκτονίας ή σε υπόνοια ανθρωποκτονίας, ο ιατροδικαστής θα πρέπει να ενημερώνεται χωρίς καθυστέρηση και όταν είναι εφικτό, να μεταβεί αμέσως στη θέση που βρέθηκε το πτώμα και να έχει άμεση πρόσβαση στο χώρο. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να υπάρχει ο απαραίτητος συντονισμός όλων των συμμετεχόντων προσώπων και ειδικώς των δικαστών, των ιατροδικαστών και των αστυνομικών.

 

Β. Εξέταση του σώματος

1. Ο ρόλος της Αστυνομίας

Οι ακόλουθες ενέργειες, μεταξύ των άλλων, πρέπει να διεκπεραιώνονται από τους αξιωματικούς της αστυνομίας:

a.       Να καταγράφονται τα στοιχεία όλων των ατόμων που βρίσκονται στο χώρο

b.      Να φωτογραφίζεται το πτώμα όπως ακριβώς βρέθηκε

c.       Να σημειώνονται όλες οι «παρεμβολές» (artifacts) και όλα τα πειστήρια, όπως όπλα και βολίδες, να συλλέγονται για περαιτέρω έρευνα

d.      Να συλλέγονται στοιχεία σε συνεργασία με τον ιατροδικαστή για την ταυτοποίηση του ατόμου και να λαμβάνεται κάθε σημαντική πληροφορία από τους μάρτυρες που βρίσκονται στον τόπο, συμπεριλαμβάνοντας και αυτούς που είδαν για τελευταία φορά το άτομο ζωντανό, όταν αυτό είναι εφικτό.

e.       Να προστατεύονται τα χέρια του νεκρού και η κεφαλή με χάρτινες σακούλες, υπό την επίβλεψη του ιατροδικαστή

f.        Να προστατεύεται η ακεραιότητα του χώρου και η ευρύτερη περιοχή

 

2. Ο ρόλος του ιατροδικαστή

Ο ιατροδικαστής θα πρέπει χωρίς καθυστέρηση:

a.       Να ενημερώνεται για όλες τις συνθήκες που σχετίζονται με το θάνατο

b.      Να ελέγχει αν έχουν ληφθεί οι απαραίτητες φωτογραφίες του νεκρού

c.       Να σημειώνει τη θέση του σώματος και σε σχέση με την κατάσταση των ενδυμάτων, τη φάση της πτωματικής ακαμψίας, την κατανομή των πτωματικών υποστάσεων, καθώς και την πρόοδο της σήψεως

d.      Να εξετάζει και να καταγράφει την κατανομή και τη φύση των κηλίδων αίματος πάνω στο σώμα και στο χώρο, καθώς και την ύπαρξη κάθε άλλου βιολογικού υλικού

e.       Να διενεργεί μια προκαταρκτική εξέταση του σώματος

f.       Εκτός των περιπτώσεων που εξετάζει σκελετό, να σημειώνει τη θερμοκρασία του χώρου, τη θερμοκρασία του σώματος από το ορθό και να εκτιμά το χρόνο του θανάτου καταγράφοντας το βαθμό, την εντόπιση και τη φάση της πτωματικής ακαμψίας, των πτωματικών υποστάσεων καθώς και άλλα ευρήματα

g.      Να βεβαιώνεται ότι το σώμα μεταφέρεται και τοποθετείται σε ασφαλή και ψυχόμενο χώρο.

 

ΑΡΧΗ ΙΙ. Ιατροί που λαμβάνουν μέρος στην νεκροψία-νεκροτομή

Οι ιατροδικαστικές νεκροτομές πρέπει να διενεργούνται, όταν αυτό είναι δυνατό, από δύο ιατρούς, από τους οποίους ο ένας τουλάχιστον να είναι έχει την ειδικότητα της ιατροδικαστικής.

 

ΑΡΧΗ ΙΙΙ. Ταυτοποίηση του πτώματος

Για να εξασφαλισθεί ότι η ταυτοποίηση του πτώματος γίνεται βάσει του Οδηγού της Interpol, του 1997, πρέπει να εξετάζονται τα ακόλουθα κριτήρια: οπτική αναγνώριση, προσωπικά αντικείμενα, φυσικά χαρακτηριστικά, οδοντοστοματολογική εξέταση, ανθρωπολογική εξέταση, δακτυλοσκοπική εξέταση και γενετική ταυτοποίηση.

1. Οπτική αναγνώριση

Η οπτική αναγνώριση πρέπει να γίνεται από συγγενείς ή άτομα που γνώριζαν και είχαν δει προσφάτως το νεκρό

 

1. Προσωπικά αντικείμενα

Πρέπει να γίνεται περιγραφή των ενδυμάτων, των κοσμημάτων και του περιεχόμενου των θυλάκων στα ρούχα του νεκρού. Αυτά μπορεί να βοηθήσουν στη σωστή ταυτοποίηση

 

1. Φυσικά χαρακτηριστικά

Τα φυσικά χαρακτηριστικά πρέπει να καταγράφονται από τη νεκροψία και τη νεκροτομή

 

1. Οδοντοστοματολογική εξέταση

Όταν είναι απαραίτητο, πρέπει να εξετάζονται τα οδοντο-στοματολογικά χαρακτηριστικά από οδοντίατρο με εμπειρία σε δικαστικές υποθέσεις

 

1. Ανθρωπολογική εξέταση

Όταν υπάρχουν σκελετικά υπολείμματα ή πτώματα σε προχωρημένη σήψη, αν κριθεί απαραίτητη, πρέπει να γίνεται ανθρωπολογική εξέταση

 

1. Δακτυλοσκοπική εξέταση

Όταν είναι εφικτό, πρέπει να λαμβάνονται από τους αστυνομικούς δακτυλικά αποτυπώματα. Πρέπει να υπάρχει στενή συνεργασία ανάμεσα στους εμπειρογνώμονες που ασχολούνται με μια υπόθεση

 

1. Γενετική ταυτοποίηση

Όταν είναι εφικτό, πρέπει να γίνεται γενετική ταυτοποίηση από ένα εμπειρογνώμονα με τη σχετική εμπειρία στον τομέα αυτό. Είναι απαραίτητο να λαμβάνονται βιολογικά υλικά από το πτώμα προκειμένου να διενεργηθεί γενετική ταυτοποίηση. Πρέπει να λαμβάνονται όλα τα μέτρα ώστε να αποφεύγεται η ρύπανση των δειγμάτων και να εξασφαλίζεται η κατάλληλη αποθήκευση των βιολογικών υλικών.

 

ΑΡΧΗ IV. Γενικές εκτιμήσεις

 

1. Οι ιατροδικαστικές νεκροτομές και όλες οι σχετικές ενέργειες θα πρέπει να γίνονται με ένα τρόπο συμβατό με τις Αρχές της ιατρικής Ηθικής και με σεβασμό στην αξιοπρέπεια του νεκρού.
2. Όταν είναι εφικτό, θα πρέπει να δίνεται στους πλησιέστερους συγγενείς η δυνατότητα να βλέπουν το σώμα
3. Πριν τη διενέργεια νεκροψίας-νεκροτομής θα πρέπει να ακολουθούνται -τουλάχιστον- οι ακόλουθοι κανόνες:

a.       να σημειώνεται η ημερομηνία, ο χρόνος και ο τόπος της νεκροτομής

b.      να σημειώνονται το(τα) όνομα (ονόματα) των ιατροδικαστών, των βοηθών και των άλλων προσώπων που παρευρίσκονται στην εξέταση και το ρόλο που έχει ο καθένας στην ιατροδικαστική εξέταση

c.       να λαμβάνονται έγχρωμες φωτογραφίες ή βίντεο, όταν είναι δυνατό, όλων των ευρημάτων και του ενδεδυμένου και του γυμνού σώματος

d.      το σώμα απογυμνώνεται, εξετάζονται και καταγράφονται τα ενδύματα, συγκρίνονται οι κακώσεις του σώματος με τα ενδύματα

e.       όταν είναι δυνατό, λαμβάνονται ακτινογραφίες, ειδικά σε περιπτώσεις υπόνοιας κακοποίησης παιδιών καθώς και για την ταυτοποίηση και τον εντοπισμό ξένων σωμάτων στο πτώμα.

 

1. Όταν είναι δυνατό, πριν την νεκροτομή, οι κοιλότητες του σώματος θα πρέπει να εξετάζονται και με τη χρήση στειλεού να λαμβάνονται δείγματα για την ταυτοποίηση βιολογικών υλικών.
2. Αν ο νεκρός πριν από το θάνατο είχε εισαχθεί σε νοσοκομείο, πρέπει να εξετάζονται τα δείγματα αίματος και οι ακτινογραφίες που ελήφθησαν κατά τη νοσηλεία, καθώς επίσης και ο φάκελος με το ιατρικό ιστορικό.

 

ΑΡΧΗ V. Διαδικασία της νεκροψίας-νεκροτομής

 

Ι. ΝΕΚΡΟΨΙΑ

1. Η εξέταση των ενδυμάτων είναι ένα βασικό μέρος της εξωτερικής επισκόπησης και όλα τα ευρήματα από αυτή πρέπει να καταγράφονται με σαφήνεια. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό  σε περιπτώσεις που τα ενδύματα έχουν υποστεί βλάβες ή φέρουν κηλίδες. Κάθε περιοχή των ενδυμάτων με πρόσφατη βλάβη πρέπει να περιγράφεται πλήρως και τα σχετικά ευρήματα να συσχετίζονται με τα σημεία εντοπισμού των κακώσεων πάνω στο σώμα. Αν υπάρχουν διαφορές σ΄ αυτά τα ευρήματα πρέπει επίσης να καταγράφονται.
2. Η περιγραφή του σώματος κατά τη νεκροψία πρέπει να περιλαμβάνει:
   1. Ηλικία, φύλο, σωματική διάπλαση, ύψος, φυλή, βάρος, κατάσταση θρέψης, χρώμα του δέρματος και ειδικά χαρακτηριστικά (όπως ουλές, δερματικές στίξεις-τατουάζ, ή ακρωτηριασμοί)
   2. Πτωματικά φαινόμενα, συμπεριλαμβανομένων της ακαμψίας, των πτωματικών υποστάσεων –κατανομή, ένταση, χρώμα και μονιμότητα- και της σήψης,  καθώς και οι αλλοιώσεις που οφείλονται στο περιβάλλον
   3. Περιγραφή των ευρημάτων από την αρχική εξωτερική επισκόπηση του σώματος τα οποία αν απαιτείται να συμπληρώνονται από τη δειγματοληψία κηλίδων και άλλων ιχνών που βρίσκονται στην επιφάνεια του σώματος και να επανεξετάζονται μετά τον καθαρισμό του σώματος
   4. Εξέταση της ραχιαίας επιφάνειας του σώματος
   5. Περιγραφή και προσεκτική εξέταση της κεφαλής και όλων των κοιλοτήτων του προσώπου που περιλαμβάνει: χρώμα, μήκος, πυκνότητα και κατανομή των τριχών στην κεφαλή και στα γένια, σκελετός της ρινός, βλεννογόνος του στόματος, οδοντοφυΐα και γλώσσα, ώτα: οπισθοωτιαίες χώρες και πόροι, οφθαλμοί: χρώμα της ίριδας και του σκληρού χιτώνα, σχήμα της κόρης, επιπεφυκότας, δέρμα (να περιγράφεται η παρουσία και η απουσία πετεχειών). Αν υπάρχει εκροή υγρών από τις κοιλότητες του προσώπου να περιγράφεται το χρώμα και η οσμή
   6. Λαιμός: να ελέγχεται αν υπάρχει παράδοξη κινητικότητα, παρουσία και απουσία κακώσεων, άλλα σημεία και εκχυμώσεις (περιλαμβανομένων των πετεχειών) σε όλη την επιφάνεια του λαιμού
   7. Θώρακας: σχήμα και σταθερότητα, στήθος- όψη, θηλές και χρώση
   8. Κοιλιά: Διόγκωση, χρώση, ουλές, ανωμαλίες και εκχυμώσεις
   9. Περιοχή του πρωκτού και των γεννητικών οργάνων
   10. Άκρα: σχήμα και παράδοξη κινητικότητα, ανωμαλίες, σημεία βελονονυγμών και ουλές, επιφάνεια των παλαμών, δάκτυλα και νύχια
   11. Ανεύρεση υλικού κάτω από τα νύχια.

 

1. Πρέπει να περιγράφονται όλες οι κακώσεις, περιλαμβανομένων των εκδορών, εκχυμώσεων, τραυμάτων και άλλα σημεία, ως προς το σχήμα, τις ακριβείς τους διαστάσεις, την κατεύθυνσή τους, τα άκρα τους, τις γωνίες και την ανατομική τους εντόπιση. Οι κακώσεις πρέπει να φωτογραφίζονται. Τα αποτυπώματα των οδόντων πρέπει να καθαρίζονται και να λαμβάνεται το εκμαγείο.
2.  Πρέπει να περιγράφονται σημεία ζωικής αντίδρασης γύρω από τα τραύματα, ξένα σωματίδια μέσα στα τραύματα και στους πέριξ ιστούς, και δευτεροπαθείς αντιδράσεις, όπως αποχρωματισμός, επούλωση και φλεγμονές.
3. Η εξέταση για τις δερματικές και υποδόριες θλαστικές κακώσεις μπορεί να απαιτεί τοπική διατομή του δέρματος.
4. Όταν είναι απαραίτητο, πρέπει να λαμβάνονται δείγματα από τα τραύματα για περαιτέρω εξετάσεις, όπως ιστοπαθολογικές και ανοσοϊστοχημικές.
5. Πρέπει να περιγράφονται όλα τα σημεία πρόσφατων ή παλαιών ιατρικών και χειρουργικών χειρισμών και οι προσπάθειες αναζωογόνησης. Οι ιατρικές συσκευές δεν πρέπει να απομακρύνονται από το σώμα πριν την εξέταση από τον ιατροδικαστή.
6. Σε αυτό το στάδιο πρέπει να λαμβάνεται απόφαση για τον τρόπο της περαιτέρω εξέτασης και την ανάγκη τεκμηρίωσης των ευρημάτων με τη λήψη ακτινογραφιών και άλλων απεικονιστικών μεθόδων.

 

ΙΙ. ΝΕΚΡΟΤΟΜΗ

Α. Γενικά

1. Όλες οι παρεμβάσεις στο σώμα που έχουν προκληθεί από τομές και κατά τη δειγματοληψία πρέπει να καταγράφονται
2. Και οι τρεις κοιλότητες του σώματος, κεφαλή, θώρακας και κοιλιά πρέπει να διανοίγονται κατά στιβάδες. Όταν είναι απαραίτητο, πρέπει να εξετάζονται η σπονδυλική στήλη και οι αρθρώσεις.
3. Η εξέταση και η περιγραφή των κοιλοτήτων του σώματος περιλαμβάνει: έλεγχο για την ύπαρξη αέρα (πνευμοθώρακας), μέτρηση του όγκου των υγρών και του αίματος, εμφάνιση των εσωτερικών επιφανειών, ακεραιότητα των ανατομικών μονάδων, μακροσκοπική εικόνα των οργάνων, συμφύσεις και καταστροφή των κοιλοτήτων, κακώσεις και συλλογές αίματος.
4. Σε όλες τις ιατροδικαστικές νεκροτομές πρέπει να γίνεται παρασκευή και διατομή των μαλακών ιστών και των μυών του λαιμού.
5. Όλα τα όργανα πρέπει να εξετάζονται και να διατέμνονται σύμφωνα με τη ενδεδειγμένη παθολογοανατομική πρακτική. Αυτή περιλαμβάνει τη διάνοιξη όλων των αγγείων, για παράδειγμα των ενδοκρανιακών αρτηριών, των κόλπων, των καρωτίδων, των στεφανιαίων αγγείων, των πνευμονικών αρτηριών και φλεβών, της αορτής και των αγγείων των ενδοκοιλιακών οργάνων, τις μηριαίες αρτηρίες και τις φλέβες των κάτω άκρων. Όλοι οι αγωγοί πρέπει να διανοίγονται, για παράδειγμα οι αεραγωγοί, τα χοληφόρα και οι ουρητήρες. Όλα τα κοίλα όργανα πρέπει να διανοίγονται και το περιεχόμενό τους να περιγράφεται ως προς το χρώμα, το ιξώδες και τον όγκο (όταν είναι απαραίτητο πρέπει να λαμβάνονται δείγματα). Όλα τα όργανα πρέπει να διατέμνονται και να περιγράφεται η εικόνα της διατομής. Αν υπάρχουν κακώσεις, ο τρόπος διατομής μπορεί να διαφέρει από το συνηθισμένο. Αυτό πρέπει να περιγράφεται και να τεκμηριώνεται καταλλήλως.
6. Όλες οι εσωτερικές βλάβες και κακώσεις πρέπει να περιγράφονται με ακρίβεια ως προς την έκταση, και την εντόπισή τους. Στην περιγραφή των τραυματικών πόρων πρέπει να περιλαμβάνεται η κατεύθυνση του τραύματος ως προς την ανατομία των οργάνων 
7. Το βάρος όλων των κύριων οργάνων πρέπει να μετρείται.

 

Β. Αναλυτικά

1. Κεφαλή

a.       Πριν από τη διάνοιξη του κρανίου, το περιόστεο πρέπει να εξετάζεται για να βρεθούν ή να αποκλειστούν κατάγματα.

b.      Η εξέταση της κεφαλής πρέπει να επιτρέπει την εξέταση και την περιγραφή του τριχωτού, της εσωτερικής και εξωτερικής επιφάνειας του κρανίου και των επιχώριων μυών.

c.       Πρέπει να περιγράφονται το πάχος και η εικόνα του δέρματος του τριχωτού και των ραφών, οι μήνιγγες, το εγκεφαλωνοτιαίο υγρό, τα τοιχώματα και το περιεχόμενο των εγκεφαλικών αρτηριών και των κόλπων. Η περιγραφή των οστών πρέπει να περιλαμβάνει την ακεραιότητά τους όπως επίσης και την άρθρωση με τους δύο πρώτους σπονδύλους.

d.      Σε προφανείς ή σε υπόνοια εγκεφαλικών κακώσεων (για παράδειγμα όταν απαιτείται μια ενδελεχής εξέταση ή όταν έχει εμφανισθεί αυτόλυση ή σήψη) συνιστάται η μονιμοποίηση ολόκληρου του εγκεφάλου πριν τη διατομή του.

e.       Το μέσο ους πρέπει να διανοίγεται και όταν υπάρχει ένδειξη και οι ρινικές χοάνες

f.       Τα μαλακά μόρια και ο σκελετός του προσώπου διανοίγονται όταν υπάρχει ένδειξη, χρησιμοποιώντας μια τεχνική αποδεκτή από αισθητικής πλευράς.

 

1. Θώρακας και λαιμός

Η διάνοιξη του θώρακα πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποδεικνύεται ότι υπάρχει πνευμοθώρακας. Η εξέταση των τοιχωμάτων του θώρακα περιλαμβάνει τις οπίσθιες και πλάγιες περιοχές. Η διατομή του λαιμού insituπρέπει να αναδεικνύει όλες τις ανατομικές μονάδες.

 

1. Κοιλιά

Η διάνοιξη της κοιλιάς πρέπει να επιτρέπει την ακριβή εξέταση όλων των στιβάδων των τοιχωμάτων, περιλαμβάνοντας και τις οπίσθιες και πλάγιες χώρες. Insituδιατομή είναι απαραίτητη σε ορισμένες περιπτώσεις, ειδικά για την απόδειξη τραυματικού πόρου και την κένωση της κοιλότητας από υγρά. Η διατομή των οργάνων θα πρέπει να ακολουθεί την ανατομική συνέχεια των συστημάτων, όταν αυτό είναι δυνατό. Πρέπει να αφαιρείται ολόκληρο το έντερο και το περιεχόμενό του να περιγράφεται.

 

1. Σκελετός

a.       Μέρος της κάθε νεκροτομής πρέπει να είναι η εξέταση της θωρακικής κοιλότητας, της σπονδυλικής στήλης και της λεκάνης.

b.      Όταν εξετάζονται θάνατοι από κακώσεις και απαιτείται λεπτομερής εξέταση των άκρων, η εξέταση μπορεί να συμπληρώνεται από ακτινογραφίες.

 

1. Ειδικές μέθοδοι

a.       Αν υπάρξει υπόνοια κακώσεως στον τράχηλο, τότε ο εγκέφαλος και τα ενδοθωρακικά όργανα πρέπει να αφαιρούνται πριν την παρασκευή του λαιμού, ώστε η εξέταση να μην παρεμποδίζεται από το αίμα.

b.      Αν υπάρχει υπόνοια εμβολής αέρα, πρέπει πριν από τη νεκροτομή να γίνεται ακτινογραφία θώρακος. Το πρώτο βήμα σε μια τέτοια περίπτωση είναι η προσεκτική μερική διάνοιξη του θώρακα και η μετατόπιση του κατώτερου τριτημορίου του στέρνου. Τότε, η διάνοιξη της καρδιάς να γίνεται κάτω από νερό, έτσι ώστε να παρατηρείται ο αέρας ή το αέριο που διαφεύγει.

c.       Για την απόδειξη μιας συγκεκριμένης κάκωσης, η νεκροτομή μπορεί να αποκλίνει από τη συνηθισμένη της τεχνική, αλλά αυτή η μέθοδος πρέπει να περιγράφεται αναλυτικά στην ιατροδικαστική έκθεση.

d.      Σε θανάτους από κακώσεις πρέπει να εξετάζονται οι μαλακοί ιστοί και το μυϊκό σύστημα της ραχιαίας επιφάνειας του σώματος. Η ίδια τεχνική πρέπει να εφαρμόζεται και στα άκρα.

e.       Σε υπόνοια θανάτων που σχετίζονται με βιασμό, το έσω γεννητικό σύστημα πρέπει να αφαιρείται «enbloc» μαζί με τα εξωτερικά όργανα, τον πρωκτό και το ορθό, πριν τη διάνοιξή τους. Η λήψη δειγμάτων με τη βοήθεια στειλεού πρέπει να γίνεται πριν από αυτό το στάδιο.

 

1. Δειγματοληψία

Η δειγματοληψία εξαρτάται κάθε φορά από την εξεταζόμενη περίπτωση. Πάντως, πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες ελάχιστες απαιτήσεις:

a.       Σε όλες τις νεκροτομές, λαμβάνονται δείγματα από όλα τα βασικά όργανα για ιστοπαθολογική εξέταση και περιφερικό αίμα (για την αναζήτηση οινοπνεύματος και φαρμάκων και για το γενετικό έλεγχο) ούρα και γαστρικό περιεχόμενο. Όλα τα δείγματα αίματος πρέπει να λαμβάνονται από περιφερικές θέσεις και όχι από την καρδιά ή την κοιλότητα του θώρακα.

b.      Αν η αιτία του θανάτου δεν μπορεί να καθοριστεί με βεβαιότητα, η δειγματοληψία μπορεί να περιλαμβάνει λήψη περισσότερων υλικών για μεταβολικές μελέτες και λεπτομερέστερη τοξικολογική ανάλυση. Μπορεί να λαμβάνονται αίμα, υδατοειδές υγρό, εγκεφαλονωτιαίο υγρό, χολή, δείγμα τριχών, και άλλοι ιστοί.

c.       Αν ο θάνατος σχετίζεται με φυσική βία, λαμβάνονται οι περιοχές των τραυμάτων, για παράδειγμα για να προσδιοριστεί η ηλικία της βλάβης και η παρουσία ξένου σώματος μέσα στο τραύμα.

d.      Αν πρόκειται να γίνουν επανορθωτικές ενέργειες, μπορεί να είναι απαραίτητη η απομάκρυνση οστών και οστέινων  διαμερισμάτων.

e.       Αν ο κύριος σκοπός της νεκροτομής είναι η ταυτοποίηση του ατόμου, μπορεί να κριθεί απαραίτητη η αφαίρεση των γνάθων και άλλων οστών.

f.       Αν υπάρχει υπόνοια ή έχει διαγνωσθεί στραγγαλισμός ή άσκηση φυσικής βίας στην περιοχή του λαιμού, τότε όλα τα ανατομικά μόρια του τραχήλου, οι μύες και το νευρικό και αγγειακό δίκτυο πρέπει να αφαιρούνται για ιστοπαθολογική εξέταση. Το υοειδές οστούν και οι χόνδροι του λάρυγγα πρέπει να αφαιρούνται πολύ προσεκτικά.

g.      Τα βιολογικά υλικά πρέπει να συλλέγονται σε γυάλινα δοχεία που κλείνουν ερμητικά, να σφραγίζονται και να μεταφέρονται στο Εργαστήριο με ασφαλή τρόπο.

h.      Μερικά δείγματα και βιολογικά υγρά μπορεί να απαιτούν ειδικό τρόπο δειγματοληψίας και να αναλύονται χωρίς καθυστέρηση.

 

1. Απόδοση του σώματος

Μετά την ολοκλήρωση της νεκροψίας-νεκροτομής, οι ιατροδικαστές θα πρέπει να βεβαιώνονται ότι το σώμα αποδίδεται ευπρεπισμένο.

 

 

 

ΑΡΧΗ VI. Ιατροδικαστική έκθεση

 

1.                  Η ιατροδικαστική έκθεση είναι το ίδιο σημαντική όσο και η νεκροψία-νεκροτομή, μάλιστα η δεύτερη έχει μικρή αξία αν τα ευρήματα και η γνώμη του ιατροδικαστή δεν αποδίδονται με σαφήνεια και ακρίβεια σε ένα γραπτό κείμενο. Η ιατροδικαστική έκθεση αποτελεί μέρος της ολοκληρωμένης ιατροδικαστικής πράξης και πρέπει να συγγράφεται με προσοχή.

 

1. Η ιατροδικαστική έκθεση πρέπει να είναι:
2. Πλήρης, λεπτομερής, κατανοητή και αντικειμενική
3. Σαφής και κατανοητή όχι μόνο για τους άλλους ιατρούς αλλά και για τους μη ιατρούς που έχουν πρόσβαση σε αυτή
4. Γραμμένη με μια λογική σειρά, καλά δομημένη και να μπορεί εύκολα να ανατρέχει κάποιος σε διάφορα μέρη της έκθεσης
5. Ευανάγνωστη και σε μια μόνιμη μορφή, να διατηρείται δε ένα φωτοτυπημένο αντίγραφο, ακόμη και αν η έκθεση υπάρχει σε ηλεκτρονική μορφή
6. Γραμμένη σε μορφή δοκιμίου

 

3.      Σε μία ιατροδικαστική έκθεση θα πρέπει να έχουν γραφεί τουλάχιστον τα ακόλουθα:

1. Εισαγωγή σχετικά με τις νομικές προϋποθέσεις, αν απαιτείται κάτι τέτοιο
2. Ο αύξων αριθμός της ιατροδικαστικής πράξης, ο κωδικός αναγνώρισης της νεκροτομής στον υπολογιστή και ο κωδικός της Διεθνούς Ταξινόμησης των Νόσων (ICD)
3. Τα πλήρη στοιχεία του νεκρού (ονοματεπώνυμο, ηλικία, φύλο, διεύθυνση κατοικίας και επάγγελμα) εκτός αν αυτός δεν έχει αναγνωρισθεί
4. Η ημερομηνία, ο τόπος και ο χρόνος θανάτου, όταν αυτά είναι γνωστά
5. Η ημερομηνία, ο τόπος και ο χρόνος νεκροτομής
6. Το ονοματεπώνυμο, ο τίτλος και η ιδιότητα του ιατροδικαστή
7. Τα ονόματα των ατόμων που παρευρίσκονται στη νεκροτομή και ο ρόλος τους σε αυτήν
8. Το όνομα της Αρχής που διέταξε την ιατροδικαστική πράξη
9. Το ή τα πρόσωπα που αναγνώρισαν το νεκρό
10. Το όνομα και η διεύθυνση του θεράποντος ιατρού του ατόμου
11. Συνοπτικό ιστορικό και συνθήκες του θανάτου, όπως δίνονται στον ιατροδικαστή από την Αστυνομία, το Δικαστή, τους συγγενείς ή άλλα πρόσωπα, καθώς και οι πληροφορίες που περιέχονται στην υπόθεση, όταν αυτές υπάρχουν
12. Περιγραφή του χώρου του θανάτου, αν έχει εξετασθεί από τον ιατροδικαστή. Θα πρέπει να γίνεται αναφορά στα όσα αναφέρθηκαν στην Αρχή Ι, παραπάνω.
13. Νεκροψία: θα πρέπει να αναφέρονται όσα προβλέπει η Αρχή Vπαραπάνω
14. Νεκροτομή: κατά ανατομικά συστήματα, μαζί με σχόλια για το κάθε όργανο. Θα πρέπει να αναφέρονται όσα προβλέπει η Αρχή Vπαραπάνω
15. Αναλυτική καταγραφή όλων των δειγμάτων που ελήφθησαν για τοξικολογική ανάλυση, γενετική ταυτοποίηση, ιστοπαθολογική εξέταση, μικροβιολογικές και άλλες εξετάσεις. Όλα τα ως άνω δείγματα θα πρέπει να φέρουν την κατάλληλη επισήμανση και να αποστέλλονται από τον ιατροδικαστή  προς το εργαστήριο σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο που καθορίζει την ασφαλή μεταφορά
16.  των δειγμάτων
17. ΄Όταν έχουν γίνει συμπληρωματικές εξετάσεις, όπως ακτινογραφίες, οδοντοστοματολογική εξέταση, εντομολογική εξέταση και ανθρωπολογική εξέταση, τα αποτελέσματά τους πρέπει να επισυνάπτονται
18. Ένα από τα σημαντικότερα σημεία της ιατροδικαστικής έκθεσης είναι η αξιολόγηση από τον ιατροδικαστή όλων των αποτελεσμάτων. Μετά την ολοκλήρωση της νεκροτομής η αξιολόγηση είναι συνήθως προσωρινή, επειδή μπορεί να προκύψουν νεώτερα ευρήματα που να απαιτούν μεταβολή και τροποποίηση. Οι ιατροδικαστές πρέπει να εκτιμούν τα τελικά ευρήματα έτσι ώστε να προκύπτουν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες. Επίσης, αν κρίνεται σημαντικό, μπορεί να σημειώνονται ερωτήματα τα οποία δεν έχουν τεθεί από τις Αρχές.
19. Με βάση την τελική αξιολόγηση τίθεται η αιτία του θανάτου (με βάση τη Διεθνή Ταξινόμηση Νόσων, ICD). Όταν υπάρχουν εναλλακτικές περιπτώσεις ως προς την αιτία θανάτου και τα δεδομένα δεν επιτρέπουν τη διαφοροποίηση μεταξύ τους, ο ιατροδικαστής θα πρέπει να περιγράφει τη διαφορά μεταξύ τους και, αν είναι δυνατόν, να κατατάσσει τις αιτίες αυτές ως προς την πιθανότητα, για κάθε μία από αυτές, να έχει προκαλέσει το θάνατο. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε θα πρέπει να αναγράφεται ότι η αιτία του θανάτου είναι «Αβέβαιη».
20. Η ιατροδικαστική έκθεση θα πρέπει τελικώς να ελέγχεται, να σημειώνεται η ημερομηνία και να υπογράφεται από τον ή τους ιατροδικαστές.

 

4. Η ημερομηνία της νεκροτομής και η ημερομηνία της παράδοσης της προκαταρκτικής ιατροδικαστικής εκτίμησης δεν θα πρέπει να απέχουν μεταξύ τους περισσότερο από μία ή δύο ημέρες. Η ολοκληρωμένη ιατροδικαστική έκθεση πρέπει να παραδίδεται το συντομότερο δυνατόν μετά τη νεκροψία-νεκροτομή.